Ελληνικόν Γένος

 

Με τον όρο Ανεμολόγιο κυρίως εννοούμε αυτόν της πυξίδας εξ ου και ανεμολόγιο πυξίδας (compass card).
Πρόκειται για χάρτινο δίσκο που αναπαριστά τον ορίζοντα, η περιφέρεια του οποίου υποδιαιρείται από 0° έως 360° (στην πράξη το σημείο 0° είναι το αυτό των 360°) και φέρει δύο διαμέτρους κάθετες από τις οποίες η μία δείχνει τη μεσημβρινή γραμμή με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Β (Βορρά) και Ν (Νότου) και η άλλη τη γραμμή του πρώτου καθέτου με άκρα τα σημεία του ορίζοντα Α (Απηλιώτη - Ανατολή) και Ζ (Ζέφυρο -Δύση).

Τα ανεμολόγια χρησιμεύουν εκτός του προσδιορισμού των ανέμων στη μέτρηση πλεύσεων, διοπτεύσεων, ραδιοδιοπτεύσεων, και του αζιμουθίου.
Το ανεμολόγιο απαντάται σήμερα στην πράξη σε δύο κατηγορίες το ανεμολόγιο πυξίδας (compass card), και είναι αυτό που φέρεται στις πυξίδες, και το ανεμολόγιο ναυτικού χάρτη (compass rose) που φέρεται τυπωμένο σε κάθε ναυτικό χάρτη. Ο δεύτερος φέρει επίσης σημείωση με την παρατηρούμενη απόκλιση της περιοχής του χάρτη, καθώς και την ετήσια μεταβολή της.

Παρακάτω Θα βρείτε ένα πίνακα με τις ονομασίες των ανέμων και τις κατευθύνσεις από τις οποίες φυσάνε καθώς και ένα ανεμολόγιο πυξίδας. 

 

ο ΒΟΡΙΑΣ και ο ΝΟΤΙΑΣ
 Όταν οι μεγάλες τιμές βαρομετρικής πίεσης βρίσκονται στα βόρεια του σημείου που βρισκόμαστε, τον άνεμο που θα γεννηθεί οι ναυτικοί τον λένε ΤΡΑΜΟΥΝΤΑΝΑ, λέξη με γιαγιά βενετσιάνα που εκτοπίζει την ελληνίδα ΒΟΡΙΑΣ στην καραβίσια γλώσσα. Ωστόσο η «Βοριάς» διατηρείται ζωντανή στη γλώσσα των βοσκών, των γεωργών και των ανθρώπων της πόλης. Φυσάει κυρίως τον χειμώνα είναι ο ισχυρότερος από τους άλλους επτά που σχετίζονται με σημεία του ορίζοντα.
Όταν οι μεγάλες τιμές βαρομετρικής πίεσης βρίσκονται στα νότια του σημείου που βρισκόμαστε, τον άνεμο που θα γεννηθεί οι ναυτικοί τον λένε ΟΣΤΡΙΑ, λέξη με γιαγιά βενετσιάνα που εκτοπίζει την ελληνίδα ΝΟΤΙΑΣ στις συζητήσεις πάνω στο καράβι. Ωστόσο στη γλώσσα των στεριανών η «Νοτιάς» διατηρείται. Για τους στεριανούς της νότιας Ευρώπης ο Νοτιάς είναι υγρός μπορεί να φέρει και τη βροχή και εάν συμβεί να είναι «μαλακός» προσφέρει έως και απόλαυση.

ΛΕΒΑΝΤΕΣ και ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ 
Ο ανατολικός άνεμος που έρχεται από την ανατολή είναι για τους ναυτικούς ΛΕΒΑΝΤΕΣ. Η λέξη, με λατινική καταγωγή, την χρησιμοποιούσαν Τζενοβέζοι και Βενετσιάνοι, έχει σε μεγάλο βαθμό υιοθετηθεί και από τους Έλληνες, εκτοπίζοντας μέχρι ενός σημείου την ελληνικής καταγωγής Απηλιώτης. Ο δυτικός άνεμος, στη γλώσσα των ναυτικών είναι ΠΟΥΝΕΝΤΕΣ, όπως λέει και ο καπετάν Γρηγόρης. Η λέξη, με λατινική καταγωγή, την χρησιμοποιούσαν Τζενοβέζοι και Βενετσιάνοι, έχει λιγότερο περάσει στους στεριανούς Έλληνες οι οποίοι συνήθως προτιμούν την ελληνικής καταγωγής ΖΕΦΥΡΟΣ.

ΓΡΕΓΟΣ και ΓΑΡΜΠΗΣ. 
Ο Βορειοανατολικός άνεμος στη γλώσσα των ναυτικών είναι ΓΡΕΓΟΣ. Για τους Βενετσιάνους που ταξίδευαν στη Μεσόγειο ήταν άνεμος grego «ερχόταν» δηλαδή από τη χώρα των Γραικών, την Ελλάδα. Σε ορισμένες περιοχές της Ελλάδας ο ίδιος άνεμος λέγεται ΜΕΣΗΣ. Ο Νοτιοδυτικός άνεμος στη γλώσσα των ναυτικών είναι ΓΑΡΜΠΗΣ, λέξη καταγόμενη από βενετσιάνικο garbin. Για τους στεριανούς Έλληνες είναι ΛΙΒΑΣ, λέξη με γιαγιά στην αρχαία Ελλάδα.

ΜΑΪΣΤΡΟΣ και ΣΟΡΟΚΟΣ. 
Ο Βορειοδυτικός άνεμος για τους ναυτικούς έχει το όνομα ΜΑΪΣΤΡΟΣ. Η λέξη, λατινικής καταγωγής, συχνά αναφερόμενη και ως μαϊστράλι έχει κυριαρχήσει, και στην καθημερινή ζωή εκτοπίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αρχαιοελληνική ΣΚΙΡΩΝ, ενώ διατηρείται και ως μία από τις αγαπημένες στην ποίηση και στο τραγούδι. Ο νοτιοανατολικός άνεμος για τους ναυτικούς είναι ο ΣΙΡΟΚΟΣ. Τον λένε και Σορόκο. Για τον ίδιο άνεμο διατηρείται στην ελληνική γλώσσα και η λέξη ΕΥΡΟΣ, αλλά την Σορόκο την προτιμούν οι ποιητές. Ο Νίκος Καββαδίας, ναυτικός και ποιητής ταυτόχρονα, μας έχει δώσει εκείνο το εκπληκτικό «ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΣΟΥ ΤΑ ΚΥΒΕΡΝΟΥΣΕ ΣΟΡΟΚΑΔΑ» Τη νύχτα σου’ πα στο καμπούνι μια ιστορία, την ίδια που όλοι οι ναυτικοί λένε στη ράδα, τα μάτια σου τα κυβερνούσε ΣΟΡΟΚΑΔΑ κι όλο μουρμούριζες βραχνά : ''Φάλτσο η πορεία... CAMBAY'S WATER, Πούσι, Νίκος Καββαδίας

ο ΜΠΑΤΗΣ 
Όταν η στεριά συναντά τη θάλασσα. Η ΦΥΣΙΚΗ. Το νερό έχει πολύ μεγαλύτερη ειδική θερμότητα από το γήινο έδαφος, κι αυτό θα πει ότι μια μάζα εδάφους ζεσταίνεται πιο εύκολα από ίσης μάζας ποσότητα νερού. Εξ άλλου η ηλιακή ακτινοβολία όταν πέφτει στο γήινο έδαφος απορροφάται σε μεγάλο βαθμό, ενώ φθάνοντας στην επιφάνεια της θάλασσας διεισδύει σε μεγάλο βάθος μέσα στο νερό. Κατά το κύλημα, λοιπόν, της μέρας η στεριά θερμαίνεται πιο γρήγορα από τη θάλασσα με συνέπεια να θερμαίνεται πιο γρήγορα και ο αέρας που υπάρχει πάνω της . Ο αέρας συνεπώς πάνω από τη στεριά αποκτά μικρότερη πίεση από τον αέρα πάνω από τη θάλασσα με αποτέλεσμα να δημιουργείται ροή αέρα από τη θάλασσα προς τη στεριά. Είναι η θαλάσσια αύρα που οι Έλληνες τη λένε ΜΠΑΤΗ.

Οι άνεμοι και οι εποχές Το ΜΕΛΤΕΜΙ 
Το μελτέμι, λέξη τουρκικής καταγωγής, εμφανίζεται συχνά στα θερινά λεξιλόγια των ανθρώπων του Αιγαίου. Είναι άνεμος βορειοδυτικός που πνέει τους μήνες του καλοκαιριού – μέχρι και αρχές του φθινόπωρου – σε όλο σχεδόν το Αιγαίο. Οι αρχαίοι έλληνες τον έλεγαν «ετήσιο» και η σύγχρονη αγγλική λέξη για τους εποχικούς αυτούς ανέμους είναι Etesians.Είναι άνεμοι ψυχροί που δροσίζουν ευχάριστα το αιγαιοπελαγίτικο καλοκαίρι μολονότι επιβάλλουν ενίοτε και «απαγορευτικό» σε δρομολόγια μικρών σκαφών κυρίως. Δημιουργούνται από ένα μεγάλο σύστημα υψηλών πιέσεων στα Βαλκάνια, βόρεια της Ελλάδας, και ένα σύστημα χαμηλών πιέσεων στην Μικρά Ασία.

ο ΒΑΡΔΑΡΗΣ της Θεσσαλονίκης

Με το ίδιο όνομα  το ΠΟΤΑΜΙ και ο ΑΝΕΜΟΣ. 700 περίπου χρόνια μετά τον Χριστό, σε εποχή Βυζαντινής αυτοκρατορίας  οι μογγόλοι Βαρδάροι εισβάλλουν στην κοιλάδα του Αξιού για να εγκατασταθούν τελικά εκεί, καλλιεργώντας εδάφη που τους παραχωρήθηκαν. Γρήγορα αφομοιώθηκαν  από τους ντόπιους πληθυσμούς αλλά άφησαν τη λέξη Βαρδάρης ως συμπληρωματικό όνομα του ποταμού Αξιού – σε σύγχρονες σλαβικές γλώσσες, ο ποταμός  λέγεται  Вардар  Βαρδάρ - αλλά και στο όνομα του τοπικού ανέμου ο οποίος έπνεε και εξακολουθεί να πνέει στην περιοχή.

Ο Βαρδάρης κάνει περιοδικά την εμφάνισή του στη Θεσσαλονίκη ως ένας ξηρός βοριάς – ή βορειοδυτικός άνεμος – μεγάλης ταχύτητας.  Η εμφάνισή του στη Θεσσαλονίκη σχετίζεται και με το γήινο ανάγλυφο της περιοχής. Προέρχεται από το υψίπεδο των Σκοπίων και εισβάλλει στην ελληνική περιοχή από το άνοιγμα ανάμεσα στα βουνά Πάικο και Μπέλες. Διαρκεί δύο περίπου ημέρες και ενίοτε και τρεις έως τέσσερεις, αλλά κάνει αρκετές εμφανίσεις κατά τη διάρκεια της χρονιάς

ο ΛΙΒΑΣ που «καίει τα σπαρτά»

Ο Λίβας, ένας από τους οκτώ του ανεμολόγιου, στο ελλαδικό ανάγλυφο είναι άνεμος ισχυρός αλλά πριν απόλα  ξηρός και θερμός. Η «γέννησή» του σχετίζεται με το ανάγλυφο της περιοχής. Αναπτύσσεται στην υπήνεμη πλευρά ενός ορεινού όγκου όταν ο ατμοσφαιρικός αέρας αναγκαστεί να υπερπηδήσει τον ορεινό αυτό όγκο.
Κατά την ανύψωσή τους στην προσήνεμη πλευρά, οι αέριες μάζες, εκτονώνονται αδιαβατικά και ψύχονται . Τα νέφη που σχηματίζονται δίνουν, συνήθως, βροχή κι ελευθερώνονται έτσι μεγάλα ποσά υδρατμών. Στη συνέχεια, ο σχεδόν χωρίς υδρατμούς αέρας που ξεπερνά τις κορυφές των ορεινών όγκων κατεβαίνει στην υπήνεμη πλευρά, συμπιέζεται αδιαβατικά και θερμαίνεται για να φθάσει έτσι θερμός και πολύ ξηρός στα  χαμηλά υψόμετρα.